Chúa Ba Ngôi – Mầu nhiệm của tình yêu, sự hiện hữu và tương quan
Thứ bảy - 14/06/2025
1215 Đã xem
Viện phụ M. Gregorio, O.Cist.
Hôm nay, chúng ta cử hành một trong những Mầu Nhiệm sâu thẳm và cao cả nhất của đức tin Kitô giáo: Đó là Mầu Nhiệm Chúa Ba Ngôi, một Thiên Chúa duy nhất nhưng có Ba Ngôi Vị: Cha, Con và Thánh Thần. Chúng ta không chỉ tuyên xưng Mầu Nhiệm này bằng đức tin, mà còn có thể chiêm ngắm, suy niệm và hiểu sâu thêm qua ánh sáng triết học, để Mầu Nhiệm không xa vời ấy, trở nên gần gũi, sống động, và thấm sâu vào đời sống của mỗi người chúng ta.
Triết học từ thời cổ đại, luôn đặt câu hỏi: Bản thể là gì? Và thánh Thomas Aquinô, dựa trên triết học Aristoteles đã đưa ra một phân biệt quan trọng: “Bản thể” (Wesen) và “Ngôi vị” (Person). Thiên Chúa là một trong bản thể, nhưng trong bản thể ấy lại có Ba Ngôi Vị phân biệt: Cha, Con, và Thánh Thần. Mặc dù vậy, nhưng không phải ba Thiên Chúa, mà là ba tương quan sống động trong chính Thiên Chúa. Triết học gọi điều này là “hiệp nhất trong đa dạng”, một nguyên lý nền tảng không chỉ trong thần học, mà trong cả bản thể học.
Với thánh Augustinô, ngài chiêm niệm Chúa Ba Ngôi từ chính tương quan yêu thương. Ngài nói: “Chúa Cha là Đấng yêu, Chúa Con là Đấng được yêu, và Chúa Thánh Thần là Tình Yêu nối kết hai ngôi vị”. Triết học hiện đại, chẳng hạn như Gabriel Marcel, cũng nhấn mạnh rằng: “Tôi hiện hữu là vì tôi được yêu”. Chính nơi Ba Ngôi, chúng ta thấy: Thiên Chúa không cô độc, nhưng là tương quan, Ngôi vị là một chủ thể trong liên hệ. Chúa Cha trao ban tất cả cho Chúa Con trong tình yêu tuyệt đối. Chúa Con đón nhận và đáp trả bằng tình yêu hoàn toàn vâng phục. Chúa Thánh Thần chính là hơi thở, là lòng hiệp thông sống động, là mối tương quan ngôi vị giữa Cha và Con.
Vì thế, Ba Ngôi không chỉ là ba Ngôi vị khác biệt, mà là ba Ngôi vị hoàn toàn hướng về nhau trong tình yêu tự hiến. Đó là hình mẫu nguyên tuyền của mọi tình yêu nhân loại.
Triết học hiện sinh nhấn mạnh đến sự hiện hữu, tự do, và liên vị. Trong ánh sáng đó, mầu nhiệm Ba Ngôi cho thấy: Sự hiện hữu của Thiên Chúa không phải là cô độc, mà là hiệp thông; nghĩa là Ba Ngôi không ngừng sống trong một cuộc đối thoại nội tại đời đời. Nơi đó, Ba Ngôi không có gì giữ lại cho mình, mà tất cả đều là tự hiến, yêu thương, vâng phục, và kết hiệp. Nhà thần học Hans Urs von Balthasar gọi đây là “trinitarischer Dialog”, nghĩa là cuộc đối thoại Ba Ngôi. Trong đó, mỗi Ngôi sống bằng cách trao mình cho Ngôi kia.
Như vậy, Mầu nhiệm Ba Ngôi không phải để chiêm ngắm cách trừu tượng, nhưng để sống: Con người là hình ảnh của Thiên Chúa, nghĩa là con người cũng chỉ thật sự hiện hữu khi sống trong tình liên đới, tình yêu, và tự hiến. Giáo Hội là phản ánh của Ba Ngôi, một cộng đoàn hiệp thông, trong khác biệt mà không chia rẽ, trong đa dạng mà không xung đột. Gia đình nhân loại cũng được mời gọi sống theo khuôn mẫu Ba Ngôi bằng cách yêu thương, trao ban, và tha thứ lẫn nhau.
Chúng ta không thể thấu hiểu Mầu Nhiệm Chúa Ba Ngôi bằng lý trí thuần túy, nhưng triết học giúp ta chạm đến phần nào ánh sáng của mầu nhiệm. Và điều lớn lao nhất là: Chúa Ba Ngôi không chỉ là một Mầu Nhiệm phải tin, mà còn là một Mầu Nhiệm để sống. Khi chúng ta sống yêu thương, tha thứ, hiệp thông, và tự hiến là ta đang sống trong Chúa Ba Ngôi.
